Minimal pairs in het Nederlands (2024)

Wat is een ‘minimal pair’?

Voorbeelden van minimal pairs:

• man - maan: de klank /a/ versus /aa/
• goed - moet: de klank /g/ versus /m/
• trap - krap: de klank /t/ versus /k/
• sein - zijn: de klank /s/ versus /z/

Non-voorbeelden: dit zijn geen minimal pairs:

• brei - brij: deze woorden verschillen alleen in spelling, niet in klank; het zijn hom*ofonen
• niesen - niezen: deze woorden verschillen wel in klank maar niet in betekenis: het zijn uitspraakvarianten
• trap - klap: er zijn twee klanken verschillend
• dun - duw: hoewel er maar één letter aangepast is, zijn er twee klanken verschillend: /u/ versus /uu/ en /n/ versus /w/
• gieter - gitaar: naast het verschil in klank is er ook verschil in klemtoon

Minimal pairs per klankpaar

Minimal pairs in het NT2-onderwijs

De brochure Taal en teken - Technisch lezen bij nieuwkomers bevat een korte instaptoets voor anderstalige zij-instromers in de basisschool. De minimal pairs op deze pagina en de woordenlijstgeneratoren elders op deze site kunnen gebruikt worden om gericht te oefenen met klanken die uit de instaptoets als problematisch naar voren zijn gekomen.

Minimal pairs in het leesonderwijs

Je kent een klank pas echt, als je hem kunt afbakenen ten opzichte van andere klanken. Kinderen die het klanksysteem van het Nederlands in de kleuterklas nog niet onder de knie hebben gekregen, profiteren er van als in groep 3 bij de auditieve oefeningen nog steeds alle klanken gebruikt worden. Sommige kleuters met een niet-Nederlandstalige achtergrond maken bijvoorbeeld geen onderscheid tussen de klanken /i/ en /ie/. De leesmethode Veilig Leren Lezen is zo opgezet dat bij het aanleren van de letter ‘i’ niet duidelijk wordt gemaakt aan de leerling dat dit een andere klank is dan /ie/, en dat de leerkracht niet opmerkt of er leerlingen zijn die moeite hebben met het onderscheid tussen /i/ en /ie/. Omdat de letter ‘ie’ pas in kern 5 wordt aangeboden, kunnen leerlingen maandenlang de klank-tekenkoppeling van de letter ‘i’ overgeneraliseren. Dit is jammer, want voorkomen is beter dan genezen.

Bij het aanleren van een nieuwe letter kunnen de volgende werkvormen ingezet worden om problemen veroorzaakt door een onvolledige kennis van het Nederlandse klanksysteem te voorkomen:

• Auditieve discriminatie van losse klanken: Als je de /aa/ hoort, maak je het gebaar. De leerkracht zegt losse klanken. Eerst klanken die sterk van elkaar verschillen, daarna klanken die sterk op elkaar lijken (bijv. /a/, ook als de letter voor /a/ nog niet geleerd is).
• Foneemisolatie: Als je in een woord de /aa/ hoort, maak je het gebaar. De leerkracht zegt een reeks woorden, sommige met /aa/, sommige met /a/, en gebruikt in de oefening opzettelijk woorden die onderdeel zijn van een minimal pair (bijv. ‘man’, dat onderdeel is van het minimal pair ‘maan - man’).
• Auditieve discriminatie van minimal pairs: Kinderen die moeite hebben met het onderscheiden van de losse klanken of met foneemisolatie oefenen in de verlengde instructie met het onderscheiden van hele woorden, waarbij die woorden een ‘minimal pair’ vormen. Hiervoor moet de leerkracht bij beide woorden een plaatje tekenen of een gebaar bedenken. De leerkracht zegt ‘man’ en de leerling moet het plaatje van de man aanwijzen (en niet het plaatje van de maan). Het onderscheiden van (betekenisvolle) woorden is makkelijker dan het onderscheiden van losse klanken. Als het onderscheiden van woorden lukt kan het onderscheiden van losse klanken opnieuw geoefend worden.